İlk olarak 12. yüzyılda Selçuklular döneminde inşa edilen, 14. yüzyılda İlhanlı döneminde karakteristik şeklini alan, 18. ve 19. yüzyıllarda yapılan eklemelerle son şekline ulaşan cami, tarihin simge yapılarından biridir. Çölün ortasında bulunan, mavi ve sarı çinileriyle Yezd şehri.
Şehrin tarihi kesiminde yer alan Cuma CamiiTarihi bir pazar ve evler ile çevrilidir. Cami bir anlamda Yezd’in tarihi yerleşiminin merkezinde yer alıyor.
Mağazaların sıralandığı uzun bir caddeye bakan caminin 48 metre yüksekliğindeki çifte minaresi, şehrin hemen her noktasından görülebilecek bir konumda bulunuyor. Minarelerin bulunduğu girişin bir tarafı tarihi çarşıya dayalıyken diğer tarafı payanda ile desteklenmiştir.
Cuma Camii’nin ikiz minaresi diğer camilerden farklı olarak caminin sağında ve solunda yer almaz, ikisi de caminin solunda, önünde ve arkasındadır.
Zeminden yarım metre yükseklikteki mermer döşemenin tepesinden başlayıp dikdörtgen şeklinde yükselen giriş bölümünün tavanı tamamlandığında hemen üzerinde çifte minareler görünmeye başlıyor.
Mavi, sarı ve yeşil çinilerle kaplı minareler, 48 metre yüksekliğiyle İran’ın en yüksek minareleri unvanını taşıyor.
Cumae Camii’nin minarelerinden biri tek merdivenli, diğer minare ise görülmeyecek şekilde spiral şeklinde tasarlanmış iki ayrı merdivene sahiptir. Aynı anda minareden inen kişi ile minareden çıkan kişi birbirini görmeden farklı yönlere hareket edebilir.
Bazı rivayetlere göre minarelerden biri usta, diğeri ise iki çırak tarafından yaptırılmıştır. Usta, kırgın çıraklarını barıştırmak için onlara minareyi inşa etmek için birlikte çalışma görevini verir. Minare bitmeden onları görmek istemediğini söylüyor.
Aylar süren çalışmanın ardından usta, çıraklarının barışması umuduyla minareyi kontrol etmeye gelir ancak beklenmedik bir durumla karşılaşır.
Minare bitti ama çıraklar barışmadı, hatta birbirlerini görmediler. Usta minarede bir aşağı bir yukarı dolaşıp iki farklı merdiven kullandığını görünce, küskün çırakların birbirleriyle karşı karşıya gelmemek ve barışmamak için iki katlı sarmal merdivenli bir minare inşa ettiklerini fark eder.
Bu söylentilerin ne kadar doğru olduğu tartışılırken, arkalarında iki katlı sarmal merdivenli, özgün mimariye sahip bir minare bırakıyorlar.
Üzerine iki minarenin inşa edildiği ana kapıdan eyvana girildiğinde solda caminin kubbeli kışlık namazgahı bulunmaktadır.
HER EVDEN BİR TUĞLA
Cami hakkında bilgi veren turizm uzmanı Rahime Gençzade, Ulu Cami ve Mescid-i Cedid olarak da adlandırılan Cuma Camisi’nin Yezd halkı için birlik ve beraberliğin sembolü olduğunu söyledi.
Gencizade, caminin yapımıyla ilgili birçok hikaye anlatıldığını, bu hikayelerden birine göre inşaat sırasında her evden bir tuğla getirilerek duvar örüldüğünü ifade etti.
Gencizade, her sakinin evinin duvarından bir tuğlayı camiye bağışlamasının Yezd halkı için önemli olduğunu belirterek, bunun birlik ve beraberliği ifade ettiğini kaydetti.